Yarbay Tverdohlebof / Gördüklerim Yaşadıklarım

Dipnotlar

Dipnotlar

1- Rus Kafkas Ordusu Komutanı olup, Gürcü Asıllıdır.

2- Erzurum ili, Ilıca ilçe merkezi.

3- Erzurum ili, Ilıca ilçesine bağlı köy.

4- Erzurum ili, Merkez ilçesine bağlı köy.

5- Antranik Ozanyan, 1865’te Şebinkarahisar’da doğdu. Burada 1885 yılında kurulan ihtilâl hareketine ilk katılanlardandır. Daha sonra İstanbul’a giderek Hınçaklarla temasa geçti ve bir Türk polis şefini öldürerek Batum’a kaçtı. 16 Mayıs 1895’te 40 silahlı adamıyla birlikte Sasun’a geçerek, Ermeni Serop’un çetesine katıldı ve 1899 yılında Serop ölünce yerine geçti. Sasun çevresinde iki yıl içerisinde birçok Müslümanı katletti. Hatta Ermeni köylerine girerek Ermenilere çeşitli işkenceler yaptı. Ruslar Antranik’e silah ve mühimmat yardımında bulundular. 1906 yılında Bulgaristan’a gitti, Balkan Harbi’nde, çetesiyle Edirne, Keşan, Malkara ve Tekirdağ’da Müslümanları katletti. Birinci Dünya Savaşı esnasında Ermeniler, Kafkasya’daki gönüllü alaylarıyla Rus ordusunun öncü kuvvetleri olarak harekete geçtiklerinde Selmas ve çevresindeki Ermeniler, Antranik komutasında Ruslarla birlikte savaştılar. Antranik, 2 Mart 1918’de Rus generali üniformasıyla Erzurum’a gelerek Erzurum Merkez Komutanlığı görevini Albay Morel’den devraldı. Burada büyük tahribat ve katliam yaptıktan sonra Kafkasya’ya kaçtı. Karabağ, Zengezur ve çevresinde, Ermenileri Türklere karşı teşkilâtlandırdı. Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından sonra çetesini dağıtarak 15 Mayıs 1919’da Paris’e gitti. Londra, Paris ve New York’ta dolaşarak Türk topraklarında büyük Ermenistan’ın kurulması için destek aradı. Yaptığı katliamları Türklerin üzerine atarak, Türklerin Ermenileri katlettiği propagandası yaptı. Antranik 1927 yılında Amerika’da öldü. Bu tarihe kadar çiftçilikle uğraştı. Sovyetler Birliği cenazesini Erivan’a kabul etmedi ve Paris’e gömüldü. Haluk Selvi; “Anadolu’dan Kafkasya’ya Bir Ermeni Çete Reisi: Antranik Ozanyan” Sekizinci Askerî Tarih Semineri Bildirileri, XIX. ve XX. Yüzyıllarda Türkiye ve Kafkaslar, C.I, Gnkur. ATASE Bşk.lığı Yayınları, Ankara 2003. s. 459-473.

6- Erzurum ovası ile Pasinler ovası arasında bulunan mevkidir.

7- Kafkas Dağlarının kuzeyindeki bölge Kuzey Kafkasya olarak adlandırılmaktadır.

8- Kafkas Dağlarının güneyindeki bölge Güney Kafkasya olarak adlandırılmaktadır.

9- Rus ihtilalinden sonra 11 Ekim 1917’de Tiflis’te Kafkas ötesinde bulunan bütün partiler, örgütler, asker komiteleri ve ordu komutanlarının da katıldığı bir toplantı yapılarak geçici bir hükûmet kurulması kararından sonra, Gürcü, Azeri ve Ermenilerin de katılımıyla federatif bir yapı olan Güney Kafkasya Komiserliği oluşturulmuştur. İzzet ÖZTOPRAK. “Maverayı Kafkas Hükûmeti”. Sekizinci Askeri Tarih Semineri Bildirileri I. Ankara: Genelkurmay Basımevi, 2003, s. 127.

10- Erzurum merkeze bağlı Dumlu bucağının bir köyü. Bugünkü adı Gökçeyamaç’tır.

11- Vehip (Kaçi), 1877’de Yanya’da doğdu. 1897 yılında Harp Okulu’ndan, 1900 yılında da Harp Akademisi’nden mezun oldu. İlk görev yeri Yemen’di, daha sonra Diyarbakır Tümenine verildi. 1907 yılında Erzincan’daki 4 ncü Ordu Karargâhına tayin edildi. 1909 yılında önce Harbiye Nezaretine, ardından Harp Okulu ve Kuleli Askerî Lisesi’ne Askerî Okullar Komutanı olarak atandı. Balkan Savaşında, Yanya Müstahkem Mevki Komutanlığı; Hicaz Cephesinde, 22 nci Hicaz Tümen Komutanlığı yaptı. Hicaz Vali ve Komutanlığı görevine atandı. Birinci Dünya Savaşında, Çanakkale Cephesinde, Güney Grubu Komutanlığı yaptı. Şubat 1916 – Haziran 1918 yılları arasında Doğu Cephesinde, 3 ncü Ordu Komutanlığı görevinde bulundu. 9 Haziran – 9 Eylül 1918 tarihleri arasında Doğu Ordular Grup Komutanlığı yaptı. 18 Ekim 1923’te ordu ile ilişiği kesildi ve emekliye ayrıldı. 13 Haziran 1940 yılında vefat etti. Türk Harp Tarihi Derslerinde Adı Geçen Komutanlar, Harp Akademileri Komutanlığı Yayınları, İstanbul 1983, s. 315-322.

12- Trabzon Konferansı 14 Mart 1918’de başlamıştır. Kemal ARI. Birinci Dünya Savaşı Kronolojisi. Ankara: Genkur. ATASE Başkanlığı Yay., 1997, s. 336.

13- Bugünkü adı Pasinler olan Erzurum merkeze bağlı ilçe.

14- Erzurum ili Pasinler ilçesine bağlı, bugünkü adı Çobandede olan bucak merkezi.

15- Mecidiye Tabyası; Erzurum’un hemen batısındaki 2042 rakımlı Topdağı’nda olup kuzeydeki Gürcüboğazı girişini ve kuzeydoğudaki Vank Deresini kontrol etmektedir.

16- Bugünkü adı Tercan olan Erzincan merkeze bağlı ilçe.

17- Kâzım (KARABEKİR), 1882 yılında İstanbul’da doğmuş, 1902 yılında Harp Okulu’nu, 1905’te de Harp Akademisi’ni bitirmiştir. 1 nci ve 6 ncı Ordu Kurmay Başkanlıkları, 18 nci Kolordu, 2 nci Kolordu, 1 nci Kafkas Kolordusu, 14 ncü ve 15 nci Kolordu Komutanlıkları, 14 Haziran 1920’de Doğu Cephesi Komutanlığı görevlerinde bulundu. 21 Ekim 1923’te 1 nci Ordu Müfettişliği’ne atanmakla beraber aynı zamanda milletvekili olduğundan, Büyük Millet Meclisi kararıyla 19 Aralık 1923’te izinli sayılmıştır. TBMM’nin I nci ve II nci devrelerinde Edirne Milletvekili, V nci ve VIII nci devrelerinde de İstanbul milletvekili olmuştur. 1946-1948’de TBMM Başkanlığı yapmıştır. 25 Ocak 1948’de vefat etmiştir. AskerÎ, siyasî, tarihî mahiyette pek çok konferans ve eserleri vardır. Bunlardan 44 kadarı basılmıştır. Türk İstiklal Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademedeki Komutanların Biyografileri, s.177-179.

18- Erzurum merkeze bağlı köy.

19- Erzurum merkeze bağlı köy.

You may also like...

Bir yanıt yazın